اوراق بهادار چیست

اوراق بهادار چیست، اوراق بهادار ابزارهای مالی هستند که دارای ارزش بوده و قابل معامله می‌باشند. این اوراق نمایانگر مالکیت (مانند سهام)، بدهی (مانند اوراق قرضه) یا حقوق مالی دیگر هستند. اوراق بهادار در بازارهای مالی خرید و فروش می‌شوند و نقش مهمی در تأمین مالی شرکت‌ها و دولت‌ها دارند. سرمایه‌گذاران از طریق خرید این اوراق می‌توانند در سود یا درآمد حاصل از آن سهیم شوند .برای آشنایی بیشتر و کسب اطلاعات کامل تر، همراه ما در وب سایت سرمایه وب باشید.

کاربر اوراق بهادار

کاربردهای اوراق بهادار شامل موارد زیر است:

1.تأمین مالی: شرکت‌ها و دولت‌ها از طریق انتشار اوراق بهادار سرمایه جذب می‌کنند.

2.سرمایه‌گذاری: افراد و نهادها برای کسب سود یا حفظ ارزش پول در آن سرمایه‌گذاری می‌کنند.

3.ابزار کنترل ریسک: برخی اوراق بهادار برای مدیریت و کاهش ریسک‌های مالی استفاده می‌شوند.

4.افزایش نقدشوندگی: امکان خرید و فروش آسان آن‌ها در بازار موجب افزایش نقدشوندگی دارایی‌ها می‌شود.

انواع اوراق بهادار

اوراق صاحبان سهام

اوراق بدهی

اوراق بدهی ابزارهایی مالی هستند که نشان‌دهنده تعهد یک نهاد (دولت یا شرکت) به بازپرداخت مبلغی مشخص همراه با بهره در سررسید معین‌اند دارنده این اوراق، وام‌دهنده محسوب می‌شود و نه مالک شرکت این اوراق معمولاً برای تأمین مالی پروژه‌ها یا هزینه‌های جاری منتشر می‌شوند.

اوراق بهادار اسلامی

اهمیت بورس اوراق بهادار

سامانه اوراق بهادار

سامانه ثبت حسابداری اوراق بهادار معمولاً بخشی از نرم‌افزارهای مالی و حسابداری شرکت‌ها یا سامانه‌های ویژه بازار سرمایه است. این سامانه‌ها به صورت استاندارد به ثبت، ارزیابی و گزارش‌گیری اوراق بهادار کمک می‌کنند و شامل ویژگی‌های زیر هستند:

1.ثبت خرید و فروش اوراق بهادار

2.ثبت دریافت سود و جوایز مربوط به اوراق

3.ارزیابی روزانه اوراق بر اساس قیمت بازار (برای اوراق معاملاتی)

4.محاسبه سود یا زیان ناشی از تغییرات قیمت اوراق

5.گزارش‌گیری مالی و تهیه ترازنامه و صورت سود و زیان مرتبط با اوراق بهادار

6.امکان طبقه‌بندی اوراق به سه دسته: نگهداری تا سررسید، قابل فروش و معاملاتی

نمونه نرم‌افزارهای محبوب در ایران:

سپیدار

همکاران سیستم

تدبیر

در شرکت‌های بزرگ، سامانه‌های اختصاصی یا ERPهای جامع مثل SAP هم این قابلیت‌ها را دارند.

تنزیل اوراق بهادار

تنزیل اوراق بهادار به معنای دریافت وجه نقد قبل از موعد سررسید اوراق است، یعنی دارنده اوراق، آن را به بانک یا مؤسسه مالی می‌فروشد و به جای دریافت مبلغ اسمی در سررسید، مبلغی کمتر (به‌خاطر کسر سود و کارمزد) دریافت می‌کند این کار معمولاً برای تأمین نقدینگی فوری انجام می‌شود و مبلغ تنزیل شده، نشان‌دهنده ارزش فعلی اوراق با کسر هزینه‌های مربوطه است به زبان ساده، تنزیل یعنی تبدیل اوراق بهادار به پول نقد پیش از موعد سررسید با کسر سود انتظار شده.

نحوه خرید اوراق بهادار

نحوه خرید اوراق بهادار به طور کلی به این صورت است:

1.انتخاب کارگزاری: ابتدا باید در یک شرکت کارگزاری معتبر ثبت‌نام و کد بورسی دریافت کنید.

2.افتتاح حساب معاملاتی: پس از دریافت کد بورسی، حساب معاملاتی خود را در سامانه معاملاتی آنلاین کارگزاری فعال کنید.

3.واریز وجه: مبلغ مورد نظر برای خرید اوراق بهادار را به حساب معاملاتی خود واریز کنید.

4.جستجو و انتخاب اوراق: در سامانه معاملاتی، اوراق بهادار مورد نظر (مانند سهام یا اوراق بدهی) را جستجو و انتخاب کنید.

5.ثبت سفارش خرید: تعداد و قیمت مد نظر خود را وارد کرده و سفارش خرید را ثبت کنید.

6.تأیید معامله: پس از تطبیق سفارش با فروشنده، معامله انجام شده و اوراق به پرتفوی شما اضافه می‌شود.

اوراق حقوق صاحبان سهام

اوراق حقوق صاحبان سهام به دارنده آن ها حق مالکیت در یک شرکت را می دهند. این اوراق نشان می دهند که دارنده آن بخشی از دارایی ها و سود شرکت را در اختیار دارد. مهم ترین نمونه های این دسته، سهام عادی و سهام ممتاز هستند. در این بخش می توان به پرسش اما اوراق بهادار چه تفاوتی با سهام دارد؟ نیز پاسخ داد که در ادامه آن را بررسی می کنیم.

سهام عادی رایج ترین نوع اوراق سهام است. دارندگان سهام عادی مالک بخشی از شرکت هستند، حق رأی در مجامع عمومی دارند و در سود و زیان شرکت شریک اند. البته در صورت ورشکستگی شرکت، سهام داران عادی در اولویت آخر برای دریافت دارایی ها قرار دارند.

سهام ممتاز ترکیبی از ویژگی های سهام و اوراق بدهی است. دارندگان این نوع سهام معمولا سود ثابتی دریافت می کنند و در صورت انحلال شرکت، قبل از سهام داران عادی مطالبات خود را دریافت می کنند. با این حال، آن ها معمولا حق رأی ندارند.

اوراق مشتقه

اوراق مشتقه ابزارهای مالی ای هستند که ارزش آن ها به یک دارایی پایه مانند سهام، کالا، ارز یا حتی نرخ بهره وابسته است. این اوراق به طور گسترده برای مدیریت ریسک، پوشش نوسانات قیمت و حتی سفته بازی استفاده می شوند. اگرچه اوراق مشتقه ابزارهای پیچیده تری نسبت به سایر انواع اوراق بهادار هستند، اما برای سرمایه گذاران حرفه ای امکان مدیریت دقیق ریسک و حتی کسب سود از نوسانات شدید بازار را فراهم می کنند.

اوراق بهادار بانکی 

در میان انواع اوراق بهادار، دسته ای به نام اوراق بهادار بانکی نیز وجود دارد که توسط بانک ها صادر می شود. یکی از شناخته شده ترین آن ها، گواهی سپرده بانکی است. این گواهی ها به عنوان سندی هستند که نشان می دهند فردی مبلغی را برای مدتی مشخص در بانک سپرده گذاری کرده و در قبال آن سودی دریافت می کند. نرخ سود این اوراق از پیش تعیین شده و نسبتا ثابت است. این نوع اوراق، بیشتر برای افرادی مناسب اند که به دنبال سرمایه گذاری کم ریسک و با بازدهی مشخص هستند.

بازار های اوراق بهادار 

سطح بازارهای اوراق بهادار شامل دو بخش اصلی است: بازار اولیه و بازار ثانویه اوراق بهادار. درک تفاوت بین این دو بخش، کلید فهم بهتر عملکرد انواع اوراق بهادار در اقتصاد است.

بازار اولیه:

بازار اولیه بازاری است که در آن، اوراق بهادار برای اولین بار منتشر و مستقیما توسط شرکت یا دولت به سرمایه گذاران فروخته می شود. هدف اصلی این بازار، تأمین مالی برای شرکت ها از طریق عرضه ابزارهایی مانند سهام و اوراق قرضه است. یکی از رایج ترین روش های عرضه در بازار اولیه، عرضه عمومی اولیه (IPO) است؛ یعنی زمانی که یک شرکت برای اولین بار سهام خود را در اختیار عموم مردم قرار می دهد. اگر شرکت بعد از IPO قصد داشته باشد دوباره سرمایه جذب کند، از عرضه عمومی ثانویه (FPO) استفاده می کند.

علاوه بر این، گاهی شرکت های خصوصی که تاکنون از طریق سرمایه گذاران خاص مانند صندوق های جسورانه یا سرمایه گذاران فرشته تأمین مالی شده اند، سهام خود را در قالب عرضه برای فروش (OFS) به بازار عمومی وارد می کنند. در تمام این موارد، خریداران برای نخستین بار به اوراق بهادار شرکت دسترسی پیدا می کنند و می توانند در مالکیت و سودآوری آن شریک شوند.

بازار ثانویه:

پس از آنکه اوراق بهادار در بازار اولیه به فروش رفتند، وارد مرحله دوم یعنی بازار ثانویه می شوند. بازار ثانویه بازاری است که در آن، سرمایه گذاران می توانند این اوراق را از یکدیگر خرید و فروش کنند، نه از ناشر اصلی. این معاملات معمولا در بورس های رسمی مانند بورس اوراق بهادار تهران انجام می شوند.

نقش کلیدی بازار ثانویه، ایجاد نقدشوندگی برای سرمایه گذاران است. یعنی اگر کسی به پول نقد نیاز داشته باشد یا بخواهد پرتفوی خود را تغییر دهد، می تواند اوراق خود را در این بازار بفروشد. همچنین، بازار ثانویه امکان جابه جایی سریع دارایی ها، کشف قیمت واقعی اوراق و جذب سرمایه گذاران بیشتر را فراهم می سازد.

به طور خلاصه، بازار اولیه محلی برای انتشار اولیه انواع اوراق بهادار است و بازار ثانویه بستری برای معامله مداوم آن ها میان سرمایه گذاران. ترکیب این دو بازار، ساختار پویا و کارآمدی را در سطح بازارهای اوراق بهادار به وجود آورده که نقش مؤثری در توسعه اقتصادی دارد.

مزایا و معایب اوراق بهادار

پتانسیل سودآوری بالا: در صورت انتخاب صحیح دارایی و عملکرد خوب شرکت های منتشرکننده اوراق، امکان کسب سودهای قابل توجه فراهم می شود. به ویژه در سهام شرکت های موفق، رشد ارزش سهم می تواند منجر به بازدهی بالایی شود که این از مهم ترین مزایای سرمایه گذاری در اوراق بهادار است.

تنوع بالا در ابزارهای مالی: بازار سرمایه ایران شامل انواع مختلفی از اوراق بهادار نظیر سهام، اوراق قرضه، اوراق مشارکت و اوراق تبدیل پذیر است. این تنوع به سرمایه گذاران امکان می دهد سبدی متنوع و متعادل از نظر ریسک و بازده ایجاد کنند.

قابلیت نقدشوندگی مناسب: انواع اوراق بهادار در شرایط عادی بازار از نقدشوندگی خوبی برخوردارند، به این معنا که در صورت نیاز می توان آن ها را به سرعت و با هزینه کم به پول نقد تبدیل کرد.

مزایای مالیاتی: برخی از انواع این اوراق مانند اوراق مشارکت و اوراق تسهیلات بانکی، از معافیت های مالیاتی برخوردارند. این ویژگی می تواند در بلندمدت بر بازدهی واقعی سرمایه گذاری تاثیر مثبت بگذارد.

در کنار مزایا، سرمایه گذاری در این بازار بدون چالش نیست و لازم است ریسک سرمایه گذاری در اوراق بهادار به خوبی بررسی شود:

نوسانات شدید بازار: یکی از مهم ترین معایب این نوع سرمایه گذاری، نوسانات گاه شدید قیمتی به دلیل اخبار، رویدادهای سیاسی و اقتصادی یا تغییرات نرخ ارز است.

ریسک های سیاسی و اقتصادی: تحولات غیرقابل پیش بینی در سیاست های اقتصادی، تغییرات ناگهانی در قوانین یا تحریم ها می توانند به افت ارزش دارایی ها منجر شوند.

محدودیت های قانونی: گاهی وجود مقررات دست وپاگیر در خصوص خرید و فروش یا سرمایه گذاری خارجی، دامنه انتخاب های سرمایه گذار را محدود می کند و انعطاف پذیری را کاهش می دهد.

ریسک های سرمایه گذاری اوراق بهادار

ریسک سرمایه گذاری در اوراق بهادار موضوعی است که نباید از آن غافل شد، زیرا اگرچه این ابزارها در مقایسه با سایر روش های سرمایه گذاری مانند سهام یا ارز، اغلب کم ریسک تر شناخته می شوند، اما همچنان می توانند سرمایه گذاران را در موقعیت های پرچالش قرار دهند. در ادامه سه نوع مهم از ریسک های رایج در این بازار را بررسی می کنیم:

ریسک نوسان قیمت اوراق

یکی از متداول ترین انواع ریسک سرمایه گذاری در اوراق بهادار، ریسک نوسان قیمت است. ارزش اوراق بدهی به شدت تحت تأثیر نرخ بهره بازار قرار دارد. زمانی که نرخ بهره افزایش می یابد، جذابیت اوراق قبلی با نرخ های پایین تر کاهش می یابد و همین موضوع باعث افت قیمت آن ها می شود.

ریسک نکول یا عدم پرداخت

ریسک نکول زمانی اتفاق می افتد که ناشر اوراق، چه یک شرکت خصوصی باشد یا یک نهاد دولتی، نتواند در موعد مقرر سود اوراق یا اصل سرمایه را پرداخت کند. این مسئله می تواند منجر به از دست رفتن سرمایه سرمایه گذار شود.

ریسک نقدشوندگی

نوع دیگری از ریسک سرمایه گذاری در اوراق بهادار، ریسک نقدشوندگی است. یعنی سرمایه گذار ممکن است نتواند اوراق خود را در زمان مورد نظر با قیمت مناسب بفروشد. این ریسک در بازارهایی که عمق معاملاتی پایین تری دارند یا اوراقی که کمتر معامله می شوند، بیشتر دیده می شود. در شرایطی مثل بحران های اقتصادی یا نوسانات شدید بازار، ممکن است حتی خریدار فعالی برای اوراق وجود نداشته باشد.

معامله اوراق بهادار 

اوراق بهادار بانکی مانند گواهی سپرده، معمولاً توسط بانک ها منتشر می شوند و سودی ثابت و مشخص دارند. این اوراق را می توان مستقیماً از شعب بانک های عامل خریداری کرد، اما برخی از آن ها پس از انتشار در بازار سرمایه (فرابورس) نیز قابل معامله هستند.

در زمان سررسید، بانک اصل مبلغ و سود را به سرمایه گذار بازمی گرداند. به دلیل پشتوانه بانکی، این اوراق ریسک کمتری دارند و مناسب افراد با ریسک پذیری پایین هستند. معامله ثانویه این اوراق در بورس، نقدشوندگی بیشتری را برای خریداران فراهم می کند.

⏬مقالات پیشنهادی برای شما عزیزان⏬

استراتژی هجینگآموزش بازار جهانی فارکسخرید پله‌ ای چیست

مطالعه بیشتر