اوراق قرضه چیست

اوراق قرضه چیست، ابزار بدهی هستند که می‌تواند توسط شرکت‌های بزرگ یا دولت‌ها منتشر شوند. اوراق قرضه به منظور دستیابی این شرکت‌ها و دولت‌ها به سرمایه‌ موردنظر و با نرخ بهره نسبتا کم، منتشر می‌شوند. دولت‌ها اوراق را در تمام سطوح منتشر می‌کنند‌، به عنوان مثال ایالات متحده در سطوح فدرال، ایالتی و شهرداری‌ها اوراق قرضه منتشر می‌کند. اوراق قرضه، نسبت به انواع دیگر بدهی‌ها و وام‌ها منابع ارزان‌تری برای وام‌ستانی دولت‌ها و شرکت‌ها هستند .برای آشنایی بیشتر و کسب اطلاعات کامل تر، همراه ما در وب سایت سرمایه وب باشید.

مشخصات اوراق قرضه

اوراق قرضه معمولا دارای مشخصات زیر هستند:

ارزش اسمی: مبلغ پولی است که اوراق قرضه در زمان سررسید ارزش دارد. در واقع مبلغ پولی است که بر روی اوراق قرضه چاپ می‌شود. همچنین مبلغ مرجع صادر کننده اوراق قرضه در هنگام محاسبه پرداخت سود مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، سرمایه‌گذار یک اوراق قرضه را با مبلغ ۱٬۱۰۰٬۰۰۰ ریال خریداری می‌کند و یکی دیگر از سرمایه گذاران بعد از خرید با تخفیف ۹۰۰٬۰۰۰ ریال، همان اوراق را می‌بخشد. وقتی که اوراق قرضه به زمان سرسید خود برسد، هر دو سرمایه‌گذار ۱٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال از اوراق قرضه را دریافت خواهند کرد.

نرخ کوپن یا نرخ بهره: نرخ بهره ای است که برمبنای ارزش اسمی اوراق قرضه، پرداخت می‌شود. این نرخ در طول دوره عمر خود ثابت است ولی در صورت تغییر اعلان خواهد شد. به عنوان مثال اگر نرخ بهره یک برگه اوراق قرضه ۱۰٪ و ارزش اسمی آن ۱٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال باشد مبلغ بهره پرداختی سالانه ۱٬۱۰۰٬۰۰۰ ریال خواهد شد.

تاریخ کوپن: تاریخ‌هایی هستند که صادر کننده اوراق قرضه مبلغ بهره را پرداخت می‌کند. این باز پرداخت در هر دوره‌ای می‌تواند صورت گیرد.

تاریخ سررسید: زمانی است که صادرکنندگان اوراق قرضه آن را به ارزش اسمی پرداخت می‌کند.

قیمت اوراق قرضه: قیمتی است که صادر کننده در ابتدا اوراق قرضه را فروخته‌است.

ویژگی‌های اوراق قرضه

اوراق قرضه دارای هشت مرحله خواهد بود:

1.از مشخصات اوراق قرضه اینست که سند بستانکاری است که دارنده یک برگ از اوراق قرضه بستانکار شرکتی خواهد بود که این برگه اوراق قرضه را منتشر کرده‌است ولی دارنده این اوراق قرضه هیچ نوع مالکیتی در شرکت نداشته و سود سهامی نیز به او نخواهد رسید.

2.اوراق قرضه دارای سر رسید معین هستند.

3.اوراق قرضه دارای ارزش اسمی هستند.

4.اولویت در اوراق قرضه: از مشخصات اوراق قرضه اینست که در صورت ورشکست شدن شرکتی که اوراق قرضه را منتشر کرده‌است در رابطه با دریافت اصل و فرع اوراق، دارندگان اوراق قرضه نسبت به صاحبان سهام در اولویت قرار دارند در صورت انتشار چند نوع اوراق قرضه به وسیله یک شرکت، اولویت بندی آن باید در قرارداد قید شود.

5.وثیقه در اوراق قرضه: برخی از شرکتها اوراق قرضه ای که منتشر می‌کنند با وثیقه است و ممکن است این وثیقه زمین یا ساختمان شرکت باشد. البته شرکت‌هایی که دارای اعتبار هستند اوراق قرضه ای که ارائه می‌دهند بدون وثیقه است.

6.حق رای: از دیگر مشخصات اوراق قرضه اینست که به‌طور معمول دارندگان اوراق قرضه در زمینه تصمیمات شرکت حق رای ندارند ولی نوع دیگری از اوراق قرضه ممکن است موجود باشد مانند انتشار اوراق قرضه جدید یا ادغام شرکتی در شرکت دیگر که با این وجود در مواردی خاص می‌توانند حق رای داشته باشند.

7.امین دارندگان اوراق قرضه: اگر اوراق قرضه به‌طور اختصاصی به خریدار ارائه شود در اینجا فقط طرف خریدار و شرکت منتشر کننده طرف قرارداد خواهند بود ولی زمانیکه این اوراق قرضه به صورت عمومی منتشر و به خریداران فروخته شود در این بین غیر از طرفین قرارداد شخص سومی بنام امین طرف قرارداد مانند یک بانک یا مؤسسه به نمایندگی از طرف دارندگان اوراق قرضه بر اجرای تعهدات شرکت نظارت خواهد داشت.

8.نرخ بهره: از مشخصات اوراق قرضه در زمینه بازدهی اینست که در گذشته نرخ بهره اوراق قرضه تا تاریخ سررسید آنها ثابت بود ولی در حال حاضر نرخ بیشتر اوراق قرضه‌های انتشار یافته ثابت نیستند این نوع اوراق قرضه‌ها به اسم نرخ شناور مرسوم هستند و میزان نرخ بهره آنها در آینده به نرخ بهره اوراق قرضه ای که در بازار انتشار یافته مانند نرخ اوراق گواهی سپرده بانکی یا نرخ اوراق خزانه بستگی خواهد داشت.

این بازار زیرمجموعه بازارهای مالی است که در آن دولت‌ها و شرکت‌ها با انتشار آن، سرمایه خود برای فعالیت‌هایشان را از مردم قرض می‌گیرند. این اوراق بدهی نرخ بهره مشخصی دارند و سرمایه‌گذاران با خرید آن‌ها، از مزایای دریافت نرخ بهره برخوردار می‌شوند و در پایان مدت سررسید نیز مبلغ اصلی خود را در

بازار اوراق قرضه چیست

یافت می‌کنند. بازار اوراق قرضه با نام‌هایی مانند بازار بدهی، بازار با درآمد ثابت و بازار اعتباری نیز شناخته می‌شود.

سود اوراق قرضه

هر چه اوراق قرضـه بلندمدت‌تر باشد، بهره دریافتی بیشتر خواهد بود. پرداخت بهره اوراق با درآمد ثابت، به صورت ماهانه، سه ماهه، نیم‌ساله و سالانه است. زمانیکه این اوراق به موعد سررسید خود برسد، صادرکننده اصل پول را بازپرداخت می‌کند. بنابراین خرید اوراق با درآمد ثابت مانند خرید سهام، یک نوع سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود. با این تفاوت که با خرید سهام، شما مالکیت بخشی از شرکت را به خود اختصاص می‌دهید و بازدهی سرمایه‌گذاری شما به میزان سودی که شرکت کسب می‌کند، بستگی دارد و دقیقأ به همین دلیل است که خرید سهام، پرریسک‌تر و پرنوسان‌تر است اما اوراق قرضـه، به طور معمول نرخ بهره ثابت دارند و به همین دلیل، ریسک کم‌تری را به خود اختصاص می‌دهند.

سررسید اوراق قرضه

اوراق قرضـه دارای طول عمر و سر رسیدهای متفاوتی هستند. مدت زمان سررسید این اوراق از 1 سال تا 50 سال است که براساس مدت زمان تعیین شده به سه دسته زیر تقسیم می‌شوند:

1.کوتاه مدت با سررسید بین 1 تا 5 سال

2.میان مدت با سررسید 5 تا 10 سال

3.بلند مدت با سررسید بیش از 10 سال

اوراق قرضه دولتی

دولت برای تامین مالی و کسری بودجه خود اقدام به انتشار اوراق دولتی می‌کند و نقدینگی حاصل از فروش اوراق دولتی برای پرداخت حقوق کارمندان دولت و پیش‌برد برنامه‌های دولت استفاده می‌شود. شاخص ترس که نشان‌دهنده میزان ریسک است در خرید اوراق قرضه دولتی در ایران، بسیار زیاد می‌باشد. کشورهایی که قدرت اقتصادی بالایی دارند، ریسک نکول کمتری دارند؛ به همین علت، بهتر است در کشور‌های درحال توسعه در این نوع از اوراق سرمایه‌گذاری نکرد برای تامین کسری بودجه، دولت‌ها اوراق قرضـه صادر می‌کنند. اوراق قرضـه‌ کشورهای با ثباتی مثل آمریکا، جزء امن‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها شناخته می‌شود. دولت آمریکا اوراق قرضـه‌ی خود را از طریق خزانه‌داری و چندین نهاد دولتی مختلف صادر می‌‌کند. در آمریکا به اوراق قرضـه‌ای که موعد سررسید آنها کمتر از یک سال باشد، اصطلاحا T-bills، اوراق قرضـه با سررسید بین ۱ تا ۱۰ سال را T-notes و بیش از ۱۰ سال را اوراق خزانه‌داری می‌گویند. در برخی موارد، بهره‌ی دریافتی از این اوراق شامل مالیات بر درآمد نمی‌شود.

اوراق قرضه شهرداری

این اوراق با هدف تأمین مالی عملیات‌ها یا پرداخت هزینه پروژه‌ها، توسط شهرها، کشورها و مناطق مختلف صادر می‌شوند. شهرداری‌ها معمولأ زمانی به صدور اوراق با درآمد ثابت اقدام می‌کنند که به پولی بیش‌تر از پول حاصل از جمع‌آوری مالیات‌ها احتیاج داشتـه باشند. به جهت اجرای پروژه‌هایی مانند ساخت بیمارستان، مدرسه، نیروگاه، خیابان، دفاتر اداری، فرودگاه، پل و… این نوع از اوراق قرضه را منتشر می‌کنند و از مردم وام می‌گیرند.

اوراق قرضه شرکتی 

این نوع از اوراق توسط یک شرکت یا یک کسب و کار صادر می‌گردد که به‌منظور تامین مالی و جبران هزینه‌های آنها صورت می‌گیرد. ریسک این نوع از اوراق از ریسک اوراق قرضه دولتی بیشتر بود‌ه اما به همان اندازه دارای سود بیشتری است. نکته جالب توجه دیگر در این گونه از اوراق، تنوع بالای آنها بود‌ه که تعداد گزینه‌های بیشتری برای خرید دارد اما از عیوب آن می‌توان به مالیاتی که به آنها تعلق می‌گیرد اشاره نمود.

مزایا و معایب اوراق قرضه

1.دارنده این اوراق بستانکار شرکت محسوب شد‌ه که حق دریافت اصل مبلغ اسمی و بهره آن را دارد و حقوق وی در سند قرارداد تعیین می‌گردد.

2.دارنده این اوراق حق هیچ نوع مالکیتی در شرکت را ندارد و سود سهمی که به سهامداران پرداخت می‌شود، به وی تعلق نمی‌گیرد.

3.این اوراق دارای سررسید مشخص هستند که برخی از آنها در یک مقطع معین زمانی و برخی به تدریج سررسید می‌شوند.

4.این اوراق معمولا دارای ارزش اسمی مشخصی هستند.

5.اگر ناشر این نوع از اوراق ورشکست شود، دارندگان اوراق حق تقدم نسبت به صاحبان سهام برای دریافت اصل و فرع سرمایه خود دارند.

6.بعضی از شرکت‌ها با هدف ایجاد جذابیت و انگیزه بیشتر در سرمایه‌گذاران اقدام به انتشار اوراق قرضه همراه با وثیقه می‌نمایند.

7.دارندگان این اوراق حق رای ندارند مگر در مواردی مانند انتشار اوراقی دیگر و یا ادغام شرکت با سایر شرکت‌ها.

8.اگر این اوراق عرضه خصوصی شوند، فقط ناشر و خریدار حق فروش دارند.

اوراق قرضه به زبان ساده

به زبان ساده، اوراق قرضه یک نوع قرارداد مالی است که در آن خریدار اوراق (سرمایه‌گذار) به ناشر (مثل دولت یا شرکت) مبلغی پول قرض می‌دهد. ناشر متعهد می‌شود که در سررسید مشخص، اصل مبلغ قرض‌گرفته شده را بازپرداخت کند و در طول دوره نیز بهره یا سود تعیین‌شده‌ای به سرمایه‌گذار پرداخت کند. به عنوان مثال، وقتی دولت اوراق قرضه منتشر می‌کند، به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد که در پروژه‌های زیرساختی یا خدمات عمومی مشارکت کنند، در حالی که سود مشخصی دریافت می‌کنند.

سابقه اوراق قرضه در ایران 

تاریخچه استفاده از اوراق قرضه در ایران به دوران قاجار بازمی‌گردد. در این دوره، دولت ایران با هدف تأمین مالی پروژه‌های عمرانی و زیرساختی یا برای پرداخت بدهی‌های خود، اقدام به صدور اوراق مالی می‌کرد. یکی از نخستین نمونه‌های این نوع ابزار، وامی بود که از دولت‌های خارجی دریافت می‌شد و به پشتوانه آن، اسنادی شبیه به اوراق قرضه منتشر می‌شد.

با ورود ایران به دوره مدرن، به ویژه پس از تأسیس بانک ملی ایران در سال ۱۳۰۷ شمسی، انتشار اوراق قرضه به‌صورت منسجم‌تر و با نظارت دولتی انجام شد. در دهه‌های بعد، دولت ایران برای تأمین مالی پروژه‌های بزرگ زیرساختی، نظیر راه‌سازی و تأمین مالی شرکت‌های دولتی، اوراق قرضه منتشر کرد.

پس از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، بازار اوراق قرضه دستخوش تغییرات اساسی شد. به دلیل ملاحظات شرعی، انتشار اوراق قرضه با نرخ بهره ثابت به طور موقت متوقف شد و بعدها اوراق اسلامی مانند صکوک جایگزین شدند. این اوراق که بر اساس اصول بانکداری اسلامی طراحی شده‌اند، تفاوت‌هایی با اوراق قرضه سنتی دارند و به جای نرخ بهره، بازدهی بر اساس مشارکت در سود و زیان ارائه می‌دهند.

در سال‌های اخیر، دولت ایران با هدف کنترل تورم و تأمین مالی بودجه، اقدام به انتشار اوراق مختلفی نظیر اوراق مشارکت، اسناد خزانه اسلامی و صکوک کرده است. این اوراق اکنون به یکی از اجزای کلیدی بازار سرمایه ایران تبدیل شده‌اند و نقش مهمی در تأمین مالی پروژه‌های دولتی و شرکت‌های بزرگ ایفا می‌کنند.

نحوه محاسبه صرف اوراق قرضه

محاسبه صرف اوراق قرضه به سادگی انجام می‌شود و برای تعیین اینکه یک اوراق قرضه با صرف مثبت یا منفی معامله می‌شود، کافی است قیمت بازار اوراق را با ارزش اسمی آن مقایسه کنید. به عنوان مثال:

اگر قیمت بازار اوراق قرضه ۱۰۵,۰۰۰ تومان باشد و ارزش اسمی آن ۱۰۰,۰۰۰ تومان، آنگاه اوراق قرضه با صرف مثبت ۵,۰۰۰ تومان (۵%) معامله می‌شود.

اگر قیمت بازار اوراق قرضه ۹۵,۰۰۰ تومان باشد، آنگاه اوراق قرضه با صرف منفی ۵,۰۰۰ تومان (۵%) معامله می‌شود.

روش های خرید اوراق قرضه 

1.خرید از طریق بانک‌ها: برخی بانک‌ها به‌عنوان واسطه اوراق قرضه دولتی و شرکتی عمل می‌کنند و مشتریان می‌توانند از طریق شعبه یا سامانه‌های بانکی اقدام کنند.
2.کارگزاری‌های بورسی: از طریق سامانه‌های معاملات آنلاین کارگزاری‌ها، امکان خرید اوراق قرضه در بازار سرمایه فراهم است.
3.پذیره‌نویسی اولیه: در عرضه‌های اولیه اوراق، افراد می‌توانند با اعلام بانک یا کارگزاری منتخب، اوراق را با قیمت پایه خریداری کنند.
4.بازار ثانویه بورس: پس از عرضه اولیه، اوراق در بازار ثانویه قابل خرید و فروش هستند.
5.صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت: این صندوق‌ها بخشی از دارایی خود را به خرید اوراق قرضه اختصاص می‌دهند و روش غیرمستقیم مناسبی برای سرمایه‌گذاری در این اوراق هستند.

⏬مقالات پیشنهادی برای شما عزیزان⏬

استراتژی هجینگمدیریت ریسک و سرمایهساتوشی ناکاموتو کیست

مطالعه بیشتر